Accepteer je eigen middelmatigheid: het recept tegen stress

Deel ook je mislukkingen: #ShareYourRejection

Het biedt op z’n minst troost: via de hashtag #ShareYourRejection maakten succesvolle Amerikaanse schrijvers, acteurs en comedians ons op social media deelgenoot van alle afwijzingen die ze door de jaren heen hebben ontvangen. Dat zijn er nogal wat. ‘Ik werd drie jaar achter elkaar afgewezen voor de Warner Brothers tv-schrijversworkshop. Het jaar erop werd ik aangenomen om mee te schrijven aan Orange is the New Black’, schrijft Lauren Morelli in een tweet. Ze vervolgt: ‘Ik heb gehuild. Ik voelde me waardeloos. Toen heb ik nog meer gehuild. Toen werd ik boos genoeg om het fuck it-script te schrijven dat ik eigenlijk had willen schrijven en wat me alles heeft gebracht – een agent, mijn baan bij Orange. Schrijf wat je wilt schrijven. Niet wat andere mensen vertellen dat je moet schrijven.’ Auteur Sarah Fawn Montgomery plastificeerde al haar afwijzingsbrieven en beplakte er een koffietafeltje mee voor in haar kantoor.

#ShareYourRejection is een initiatief van schrijver Saeed Jones, die eindelijk eens eerlijk wilde zijn over de moeizame zoektocht naar een uitgever. Steeds kreeg hij te horen dat ‘memoires niet verkopen’. Dat bleek niet helemaal waar, want niet veel later verkocht hij zijn manuscript voor een bedrag van zes cijfers. ‘Als kind wordt ons verteld dat we succesvol moeten zijn, maar we hebben het idee […] dat het gewoon vanzelf gebeurt. Het is niet de bedoeling dat je de moeilijke weg erheen laat zien, alleen het plezier. Je moet het alleen hebben over het resultaat, niet alles wat er onderweg is gebeurd. Ik denk dat mensen erg eenzaam zijn in hun ervaring met afwijzingen.’

Toch is er een kleine kanttekening te plaatsen bij dit initiatief. De meeste mensen die hun faalmomenten delen op social media hebben het inmiddels ver geschopt. ‘De realiteit is dat de meeste mensen niet worden beloond met succes, ondanks hun volharding’, schrijft website Quartz. ‘De beste #ShareYourRejections-anekdotes zijn die verhalen die niet tot succes hebben geleid.’ 

CV van mislukkingen

Niet alleen in de creatieve industrie, ook in de wetenschap wordt er weinig gepraat over falen. Hoogleraar psychologie Johannes Haushofer, verbonden aan de Amerikaanse universiteit Princeton, zette een cv online met daarop al zijn mislukkingen: banen die hij niet kreeg, artikelen die werden afgewezen, beurzen die aan zijn neus voorbijgingen, prijzen die hij niet ontving. 

‘Het meeste van wat ik probeer mislukt, maar deze fouten zie je niet, terwijl de successen zichtbaar zijn. Ik merk dat anderen denken dat alles goed voor me uitpakt en dat zij hierdoor hun eigen mislukkingen aan zichzelf toeschrijven.’ En dat terwijl, zo redeneert Haushofer, het ook aan zoveel andere dingen kan liggen. De wereld hangt van toevalligheden aan elkaar, aanmeldingen zijn vaak een kwestie van geluk en een toelatingscommissie kan ook gewoon soms een slechte dag hebben. 

De hoogleraar kwam op het idee toen hij een artikel las in het tijdschrift Nature. Hierin schrijft wetenschapper Melanie Stefan hoe ze zichzelf vergeleek met Ronaldinho: op de dag dat haar beursaanvraag werd geweigerd, kreeg de voetballer te horen dat hij niet was geselecteerd voor het nationale elftal. Beiden hadden gewoon even pech, was haar troostende gedachte. Maar, zo ontdekte ze, er was een essentieel verschil: alle misstappen van de Braziliaanse spits waren openbaar voor de wereld om te volgen. Een voordeel. ‘Het laat jonge spelers zien wat het betekent om een voetballer te zijn. Het helpt hen met hun eigen fouten.’ Mensen die een wetenschappelijke carrière nastreven, hebben geen idee. Tot nu dus.

Omarm je eigen middelmatigheid

In zijn boek De Prestatiegeneratie, een pleidooi voor middelmatigheid, onderzoekt Jeroen van Baar (1990) waar de drang van jongeren om te excelleren vandaan komt. ‘Het is zo belangrijk geworden om exceptioneel goed te zijn in alle facetten van je leven – studie, werk, sociale leven, reizen, relatie. En het is juist die houding die het moeilijk maakt om blij te zijn met wat we hebben’, zegt hij in zijn Tedtalk. ‘Onze generatie moet het recht terugnemen om gemiddeld te mogen zijn. Als we omarmen dat niet alles wat we doen exceptioneel is, kunnen we weer de momenten waarderen die dat wel zijn.’

In reactie op het nieuwsbericht dat steeds meer studenten psychische klachten ervaren, zegt Van Baar: ‘Een stressreactie is in beginsel een verdedigingsmechanisme, dat je in staat stelt om adequaat te reageren op bedreigingen. De vraag is dus, bij jongeren in een welvarend land in de 21ste eeuw: welk gevaar moet er worden afgewend? Bij de Prestatiegeneratie is dat vooral een fictief gevaar: het gevaar er niet toe te doen of je leven te vergooien. Roos van Ees zegt in de documentaire ‘De BV Ik’ iets in de trant van: ‘Als ik eraan denk dat ik een gewone student zou zijn, heb ik het gevoel dat ik m’n leven aan het verpesten ben’. Die misvatting – dat je uitzonderlijkheid de waarde van je leven bepaalt, of je succes je geluk – moeten we wegnemen.’

De misvatting dat iedereen van zijn passie zijn werk moet maken

Elke dag krijgt Mark Manson, auteur van de bestseller De Edele Kunst van Not Giving A F*ck, mails van mensen die op zoek zijn naar hun passie. Ze willen iets doen waar ze echt blij van worden. ‘Wie zegt dat je geld moet verdienen met waar je van houdt? Sinds wanneer denkt iedereen recht te hebben op een baan waar je elke fucking seconde van geniet? Serieus, wat is er mis met oké werk met prima collega’s en je passie nastreven in je vrije tijd?’ Volgens Manson zijn onrealistische verwachtingen het probleem. ‘Als jij in je hoofd hebt dat je zeventig uur per week moet draaien en op kantoor moet slapen zoals Steve Jobs en ook nog elke seconde daarvan leuk moet vinden, dan heb je te veel slechte films gekeken.’

In haar zelfhulpboek Big Magic haakt bestsellerauteur Elizabeth Gilbert hierop in. ‘Ik krijg altijd een beetje zweethanden als mensen me vertellen dat ze met hun gewone baan stoppen omdat ze een roman willen schrijven. Ik heb heel vaak tegen gestreste kunstenaars die aan de grond zaten gezegd: maak het jezelf gewoon eens wat gemakkelijker, joh, en neem een baan!’ Gilbert hield ook na het immense succes van haar boek Eat Pray Love, waarvan er wereldwijd meer dan tien miljoen exemplaren zijn verkocht, haar baantjes aan. ‘Ik zorgde dat ik andere inkomstenbronnen had, zodat ik, als mijn inspiratie niet wilde komen, hem geruststellend kon toespreken met: maak je maar geen zorgen. Neem de tijd.[…] Ik was altijd bereid hard te werken [...]. Op die manier werd ik mijn eigen beschermvrouw.’

Volgens onderzoeksjournalist Lynn Berger zijn we tegenwoordig één en al toewijding, maar is het een holle, lege toewijding. ‘Dat is wat de prestatiesamenleving voortbrengt: een leger aan Duracellkonijntjes, barstend van de ambitie, de motivatie en de drive, maar zonder duidelijke richting’, schrijft ze op De Correspondent. 

Niet iedereen is bijzonder

‘Niet iedereen kan uitzonderlijk zijn – je hebt winners en verliezers in onze samenleving, en soms is dat niet eerlijk en totaal niet jouw fout’, schrijft Manson in De Edele Kunst van Not Giving A F*ck. 

De samenleving schetst echter een ander beeld, namelijk dat iedereen een beroemde popster, influencer of ondernemers kan worden. ‘Je kunt alles worden wat je wilt, als je maar je best doet’, aldus heel veel goed bedoelende vaders en moeders. Inclusief de mijne’, schreef Jasmine Groenendijk in de Volkskrant. ‘Je bent tegenwoordig vrij om te kiezen wat je wilt en hebt alle mogelijkheden tot je beschikking. Dat er ook huren en hypotheken betaald moeten worden en bij veel bedrijven het ‘voor jou tien anderen’-principe geldt, laten we maar even buiten beschouwing. Wij zijn immers tegenwoordig in staat om boven de massa uit te stijgen, om uitzonderlijke dingen te doen. Als je maar hard genoeg werkt. De waarheid is dat de meesten van ons maar middelmatig zijn.’ 

Werken onder je niveau is heerlijk

In NRC Handelsblad betoogt Japke-d Bouma dat onder je niveau werken een beter idee is dan werken boven je niveau. ‘Ik doe het zelf al jaren en ik zie het ook veel mensen om mij heen doen. Onder je niveau heb je minder stress, ben je goed in je werk, krijg je alles af, en heb je altijd tijd om op zondagavond Heel Holland Bakt te kijken.’ De échte vraag is, volgens Bouma, wat je later vertelt aan je kleinkinderen. ‘Ik denk verhalen over je ‘domme baantjes’. Over al die uren dat je in snikhete kelders duizenden afwassen stond te draaien voor 3 cent per dag. Dat je 24 uur moest lopen om er te komen en 24 uur weer terug. Niet over de tijd dat je zo heerlijk strategisch hebt lopen buffelen met je punten op de horizon en dat je het bedrijf gered hebt van de afgrond. Toch?’