Dit zijn ze: de 10 best gelezen mysteries van 2019
Soms loop je door de stad en vraag je je ineens af: ‘waarom is dit of dat eigenlijk zo?’ Wij...
Advertentie wordt geladen…
Waarom zeggen we in Rotterdam eigenlijk ‘in Noord’ en ‘op Zuid’?
In de rubriek Rotterdamse Mysteries behandelen we iedere week een apart of raar gegeven uit de stad. Waarom de trap van de Koopgoot toch zo irritant is bijvoorbeeld. Of waarom Rotterdam eigenlijk netnummer 010 heeft. Deze week: waarom zeggen we hier op Zuid?
Advertentie wordt geladen…
Vincent stuurde ons de vraag via de mail: “Ik vraag me al een poos af waarom we zeggen: IN noord en OP zuid. Zover ik weet komt dit alleen in Rotterdam voor.” Daarom gingen we natuurlijk meteen op onderzoek uit.
Geschiedenis
Eerst een beetje geschiedenis. Rotterdam-Zuid ‘hoorde’ nooit echt bij Rotterdam, de stad is tenslotte ontstaan op de rechter Maasoever zoals dat zo mooi heet, oftewel aan de noordkant van de rivier. Op oude kaarten (zoals hier boven) zie je Rotterdam-Zuid niet eens. De eerste stap naar Zuid werd gezet in 1591. Rotterdam kocht toen een groot deel van het eilandje Feijenoord. Bijna 70 jaar later, in 1658, werd de rest van Feijenoord gekocht – maar veel te doen was er niet.
Feyen Noort
Feijenoord was dus een klein eilandje in de rivier. Fijenoord of Feijenoord werd vroeger meestal ‘de Noord’ genoemd, naar den oort. Het woord noord (of noort) is ontstaan doordat in het verleden in het woord ‘oort’ de ‘n’ van het lidwoord den terecht is gekomen. Het woord noord kwam veel voor naast oord. Het betekent onder andere buitendijkse grond, uiterland. En deze gronden werden vroeger dus ‘oorden’ of ‘noorden’ genoemd. In een plattegrond uit de 17e eeuw staat het eiland genoteerd als Feyen Noort.
Pestlijders
Advertentie wordt geladen…
Oké, Rotterdam was nu de eigenaar van het gebied ten zuiden van de rivier. Maar hoorde het dan ook meteen bij de stad? Nee, niet echt. Zuid werd vooral gebruikt voor dingen die men in Noord liever niet had. Er kwam een pesthuis, oftewel: mensen die de pest kregen werden naar Zuid verbannen. Ook stond een grote traankokerij waar walvistraan (smeer) werd gewonnen. Dat zal dan vast lekker geroken hebben… Oh ja, en er was ook een galgenveldje waar ter dood veroordeelden werden opgehangen. Gezellig!
De Sprong naar Zuid
We gaan even een paar eeuwen verder. De tweede helft van de negentiende eeuw om precies te zijn. De stad was vol en barstte al eeuwen uit haar voegen. En tot overmaat van ramp slibde de rivier ook beetje bij beetje dicht waardoor Rotterdam lastiger bereikbaar werd voor schepen. Na het uitgraven van de Nieuwe Waterweg (1866-1872) konden grote schepen veel makkelijker van en naar Rotterdam. Toen pas begon men aan de ‘Sprong naar Zuid’, er kwamen bruggen van Noord naar Zuid, een spoorlijn (1877) en havens. Veel havens.
Boerenzij
De echte Rotterdammert uit Zuid voelt zich dan wel Rotterdammer, maar veel Rotterdammers van boven de rivier vinden de zuiderlingen geen echte Rotterdammers. Tegenwoordig valt dit wel mee, maar dit gevoel leefde nog flink tot een paar decennia na de Tweede Wereldoorlog. De bevolking van Rotterdam-Zuid bestond in de eerste tien jaar na de verbinding met bruggen met name uit havenarbeiders. Al die nieuw gegraven havens en groeiende industrie trokken veel mensen die werk zochten. Dit waren vooral veel mensen (‘boeren’) van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden en uit Noord-Brabant die, op zoek naar werk, richting Rotterdam trokken en zich op Zuid vestigden. Rotterdammers uit Noord gaven Zuid dan ook de bijnaam De Boerenzij.
In de stad, op een eiland
We horen je denken, allemaal leuk en aardig die hele geschiedenisles, maar waarom zeggen we nou OP zuid? Nou, waarschijnlijk dus omdat je je echt op een eiland bevond als je vroeger naar Zuid ging. Je was niet meer in de stad, maar weg uit de bewoonde wereld. Het eilandje Feijenoord groeide door dichtslibbing in de loop der tijd tegen het grotere eiland van IJsselmonde aan. Maar dat was dus nog steeds een eiland! En je bevindt je nou eenmaal niet in, maar op een eiland.
Tel daarbij op dat het van oudsher geen pretje was om in Rotterdam-Zuid te zijn, op Zuid heeft dan ook een beetje een denigrerende klank – vanaf de rechter Maasoever keek je neer op de linker Maasover. Hallo, je werd er heen gestuurd als je de pest had! En een paar eeuwen later waren het de boeren die zich op zuid vestigden, waar de verheven noorderlingen in de stad ook weer op neerkeken. De noorderlingen die al sinds 1340 stadsrechten hadden, waar zuid pas na pak-hem-beet 1870 écht in beeld kwam. Die 500 jaar voorsprong kun je natuurlijk niet zo snel inhalen, of misschien toch wel?
Rotterdam de enige?
Rotterdam is trouwens niet de enige stad waar in en op door elkaar gehaald worden. Er zijn heel veel voorbeelden in Nederland en België. Onze buren in Den Haag ook: zij zijn niet in Scheveningen, maar op!
Zitten wij er helemaal naast? Heb je iets toe te voegen? Of zit je zelf al tijden met een mysterie? Laat het ons weten!
Lees ook:
