De Waalbrug als proeftuin: Hoe verwijder je het uiterst giftig chroom-6?

Kedeng! Kedeng! Kedeng! “Dat is een bus die over ons heen rijdt”, zegt Marijn Rutten olijk. Boven zijn hoofd ligt een van de rijstroken op de Waalbrug. De omgevingsmanager van Rijkswaterstaat loopt door een bouwsel van steigers onder het wegdek van de brug, die Nijmegen met het dorp Lent verbindt. In een lange houten wand zijn een aantal deuren gemaakt. Aan een van daarvan hangt een rood bordje: ‘Voorzichtig, bevat chroom VI.’

De verf op de stalen constructie van de Waalbrug bevat het kankerverwekkende bestanddeel chroom-6, ontdekte Rijkswaterstaat bij het voorbereiden van de renovatie van de overspanning, die dit jaar is begonnen. Dat was geen verrassing: de beheerder van de belangrijkste Nederlandse infrastructuur verwacht dat de giftige stof op veel meer bruggen, sluizen en tunnels zit, omdat chroom-6-houdende verf veel is gebruikt. Het zit bijvoorbeeld ook op de Van Brienenoordbrug bij Rotterdam, op objecten rondom de Afsluitdijk, en ook op vuurtorens en boeien.

Rijkswaterstaat wil tot 2028 ­zeker tachtig van deze objecten renoveren; van een deel daarvan heeft de instantie in kaart gebracht of er in het verleden verf met chroom-6 is gebruikt. “Ieder object vliegen we aan als verdacht”, zegt Rutten. “Er zit chroom-6 op, tenzij we zeker ­weten van niet.”

Proeftuin

Bij het renoveren van bijvoorbeeld bruggen moet de verf er soms af, of wordt het staal bewerkt. Chroom-6 is schadelijk voor de gezondheid, dus de vraag is hoe een verflaag met de stof veilig en efficiënt kan worden verwijderd. Om daar antwoord op te krijgen, fungeert de onderkant van de Waalbrug tot vandaag als proeftuin. Rijkswaterstaat meet er in kleine ruimtes de mate van blootstelling aan chroom-6 bij het werken met twaalf verschillende verwijderingstechnieken.

Carolien Nieuwland is specialist conservering bij Rijkswaterstaat en weet alles over verf. Ze laat een van de onderzoekruimtes zien, nadat die grondig is schoongemaakt. Met een zaklamp schijnt ze op een deel van de stalen constructie onder de brug. “Hier is de verf met een soort borstel weggehaald”, zegt Nieuwland. Op het grauwe staal is een ­grote gladde plek te zien met aan de randen oude verf in verschillende kleuren. Dat is niet gek: de Waalbrug bevat elf lagen verf, die zijn aangebracht sinds de oplevering in 1936, weet Nieuwland.

Chroom-6 is pas gevaarlijk als het in de lucht komt, bijvoorbeeld door te schuren, slijpen of stralen. Mensen die de stof langdurig inademen, lopen een verhoogd risico op kanker. Bij het verwijderen van de verf zijn daarom metingen gedaan, vertelt Nieuwland. Hoeveel stof hangt er? In welke mate bevat die stof chroom-6? En hoe grondig is de oude verflaag verwijderd?

Speciale sponsen

Hetzelfde gebeurt bij proeven waarbij de verf bijvoorbeeld onder hoge druk is gestraald, met hitte is verwijderd of met een nat schuurpapiertje is weggepoetst. Zo werd er maandag gewerkt met speciale sponsen, die bij het stralen zoveel mogelijk stof moeten opnemen. Rijkswaterstaat verzamelt alle resultaten en verbetert het protocol.

Met de metingen hoopt Rijks­waterstaat dat het verwijderen van chroom-6 in de toekomst efficiënter kan. Nu nog worden werkzaamheden aan bijvoorbeeld bruggen onder het zwaarste veiligheidsregime gedaan, net als de metingen bij de Waalbrug. Dat betekent: een luchtdichte werktent met afzuig-installatie, speciale pakken met schone luchttoevoer en tal van andere veiligheidsmaatregelen. Wie werkt met chroom-6, wordt na afloop schoongespoten en moet door een douchesluis. Daarna worden alle ruimtes waarin is gewerkt, inclusief de sluis, verschillende keren gereinigd, tot alle stof weg is.

Luchtdichte tent

“Het zou natuurlijk fantastisch zijn, als blijkt dat bij bepaalde verwijderingstechnieken het gebruik van alleen handschoenen of een mondkapje voldoende is”, aldus Nieuwland. Omgevingsmanager Rutten knikt instemmend. “Onder de brug, of op het brugdek is het aanleggen van een luchtdichte tent nog wel te doen”, zegt hij. De stalen boog, 244 meter lang en 36 meter hoog, is een ander verhaal. “Ik weet nu nog niet hoe we de boog gaan ­renoveren, misschien moeten we hem stukje bij beetje gaan inpakken.”

Chroom-6 affairegevoelig

In 2014 claimden (oud)-medewerkers van Defensie te zijn blootgesteld aan het giftige chroom-6 bij onderhoudswerkzaamheden. Sindsdien zijn er vergelijkbare kwesties naar buiten gekomen, zoals bij de NS. Medewerkers van Defensie en deelnemers aan een re-integratietraject van de gemeente Tilburg kregen een financiële tegemoetkoming voor het werken met chroom-6. Begin dit jaar pleitte vakbond FNV voor een landelijk onderzoek naar het werken met chroom-6. Zij vrezen veel meer blootstellingen.

Lees ook:

Commissie levert keiharde kritiek op Tilburg en de NS in chroom-6-affaire

In het verleden is er bij verschillende overheidsdiensten op een verkeerde manier met chroom-6 gewerkt. Bij een re-integratietraject van de gemeente Tilburg ging het helemaal mis. 

Chroom-6-verf zal nog even gebruikt blijven worden

Alternatieven voor een verf met daarin de kankerverwekkende stof chroom-6 zijn niet zomaar toepasbaar, zegt hoogleraar corrosietechnologie Arjan Mol. Volgens hem moet nog veel kennis worden opgedaan.